Sau 10 năm, số cơ sở sản xuất thực phẩm chức năng có đăng ký tại Việt Nam tăng gần gấp đôi, số lượng sản phẩm tăng 3,5 lần. Những con số này cho thấy nhu cầu sử dụng thực phẩm chức năng gia tăng khi đời sống xã hội có nhiều thay đổi. Tuy nhiên, đây cũng chính là mảnh đất màu mỡ cho những hệ lụy khi sử dụng không đúng cách, đúng sản phẩm thực phẩm chức năng.
Mô hình bệnh tật của Việt Nam đang chuyển đổi theo mô hình các bệnh mãn tính. Nguyên do từ tuổi thọ, thu nhập của người dân đều tăng, ngoài ra, người tiêu dùng có khuynh hướng bồi dưỡng, nâng cao sức khỏe để phòng chống dịch bệnh thay vì chỉ lo điều trị như trước đây. Đây chính là lý do khiến thực phẩm chức năng trở thành một nhu cầu có thực và không ngừng gia tăng trong khoảng 10 năm trở lại đây. Theo Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam, năm 2010 , Việt Nam có 1.626 đơn vị sản xuất thực phẩm chức năng với 3.721 sản phẩm thì đến năm 2021, con số này là 3.108 cơ sở với 11.227 sản phẩm. Trong đó, nhập khẩu chỉ gần 15%, trong nước chiếm 85%.
Tuy nhiên, thực phẩm chức năng liệu có phải là một sản phẩm hoàn toàn mới có những công dụng thần kỳ như quảng cáo và những lời đồn thổi? Bác sĩ Võ Thị Đem, nguyên trưởng khoa Dinh dưỡng Tiết chế, bệnh viện Từ Dũ TP.HCM, thực phẩm chức năng thật ra không phải là sản phẩm quá xa lạ với người Việt Nam. “Hồi xưa ông bà mình nói là thuốc bổ, còn bây giờ được gọi với cái tên mỹ miều hơn là thực phẩm chức năng.” Như vậy, thực phẩm cũng chỉ có mục đích là bổ sung vi chất dinh dưỡng, vitamin, khoáng vi lượng, đa lượng cần thiết cho cơ thể trong những trường hợp đặc biệt như phụ nữ mang thai, phụ nữ ở độ tuổi tiền mãn kinh, trẻ em trong độ tuổi tăng trưởng, người lớn tuổi, người mới ốm dậy đang trong giai đoạn hồi phục...
Ăn uống đầy đủ cân đối chính là nguồn dưỡng chất đầy đủ nhất
Thực phẩm chức năng hiện có rất nhiều dạng: từ nước trái cây, các sản phẩm từ sữa, sữa hạt, các loại ngũ cốc tăng cường cho đến các loại viên nang tiện dụng. Tất cả đều nhằm cung cấp vitamine hay khoáng đa lượng bù đắp thiếu hụt. Tuy nhiên, vì là thực phẩm chức năng nên những chất này đều ở ngưỡng thấp hơn rất nhiều so với thuốc. Ví dụ vitamin A trong thuốc có hàm lượng là 50.000 đơn vị/viên, còn trong thực phẩm chức năng thì chỉ có tối đa 2.000 đơn vị. Theo bác sĩ Võ Thị Đem, vì đặc điểm này nên thực phẩm chức năng có thể sử dụng được dài ngày, tuy nhiên không phải vì thế mà nó vô hại. “Thuốc cần phải có chỉ định của bác sĩ và thực phẩm chức năng cũng cần như thế. Bởi vì những vitamine tan trong nước, nó thải qua nước tiểu như nhóm B,C thì không có vấn đề gì nhưng với các vitamin tan trong dầu thì nó thải ra từ từ và dùng lâu nó không có lợi cho cơ thể”, bác sĩ Võ Thị Đem nhấn mạnh. Những hệ lụy khi lạm dụng thực phẩm chức năng có thể kể ra như sỏi tiết niệu, ngộ độc, giảm tác dụng của thuốc điều trị, gây khuyết tật cho thai nhi.
Đó là chưa kể, trước nhu cầu ngày càng tăng của thực phẩm chức năng, việc mua bán hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ cũng ngày càng phổ biến. Ngoài việc giá cả bị đẩy lên theo mức độ thổi phồng về công dụng, theo tiến sĩ, bác sĩ Trương Thị Ngọc Lan, Phó viện trưởng Viện Y dược học dân tộc TP. Hồ Chí Minh “Các thực phẩm chức năng trên mạng chúng ta không biết nó thật hay giả, không biết chất lượng như thế nào, hạ sử dụng ra sao, thậm chí nhiều loại còn trộn thêm thuốc tây trong đó, cho nên thuốc cải thiện triệu chứng nhanh nhưng bù lại có nhiều hệ lụy về lâu dài nghiêm trọng”./.
Bài và ảnh: Bích Thủy/kenhcongdong.com
