Kể từ khi Luật số 90/2025/QH15 chính thức có hiệu lực (ngày 1/7/2025), hoạt động đấu thầu trên phạm vi cả nước ghi nhận xu hướng ngày càng gia tăng số lượng gói thầu áp dụng hình thức chỉ định thầu. Quy định mới cho phép chủ đầu tư linh hoạt lựa chọn phương thức phù hợp nhằm bảo đảm tiến độ, chất lượng và hiệu quả dự án, đồng thời đặt ra yêu cầu cao về năng lực, tài chính và công nghệ đối với nhà thầu được chỉ định.
Linh hoạt áp dụng chỉ định thầu
Theo quy định tại khoản 14 Điều 1 Luật số 90/2025/QH15, chỉ định thầu được mở rộng áp dụng đối với nhiều trường hợp, trong đó, trường hợp nhận được sự quan tâm rộng rãi của chủ đầu tư và cộng đồng nhà thầu là việc áp dụng hình thức chỉ định thầu đối với gói thầu cần đẩy nhanh tiến độ, bảo đảm chất lượng, hiệu quả, đặc biệt là các gói thầu thuộc dự án đầu tư xây dựng hạ tầng - lĩnh vực trọng yếu, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn đầu tư công. Trong đó, khoản 2 Điều 78 Nghị định 214/2025/NĐ-CP đã hướng dẫn chi tiết về các trường hợp này. Sau hơn 2 tháng triển khai, nhiều bộ, ngành và địa phương đã ghi nhận sự gia tăng rõ rệt các gói thầu áp dụng hình thức chỉ định thầu, nhất là các dự án hạ tầng giao thông, đô thị, năng lượng.
Nhiều gói thầu cấp bách, quan trọng trong lĩnh vực hạ tầng giao thông, đô thị, năng lượng được chỉ định thầu nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân. Ảnh: Lê Gia Khoa
Cuối tháng 8/2025, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp TP. Hà Nội phê duyệt kết quả chỉ định thầu rút gọn 2 gói thầu xây lắp thuộc Dự án Hệ thống xử lý nước thải Yên Xá, TP. Hà Nội (tổng mức đầu tư 16.293 tỷ đồng). Theo đó, nhà thầu được chỉ định thực hiện Gói thầu số 59 Xây dựng hệ thống đập điều tiết trên sông Tô Lịch phục vụ giữ nước, bổ cập nước và kết hợp chống chảy ngược là Công ty CP Phát triển đầu tư xây dựng Việt Nam, giá chỉ định thầu là 120,958 tỷ đồng (giá gói thầu 130,151 tỷ đồng), thời gian thực hiện 180 ngày. Tại Gói thầu số 60 Xây dựng công trình giữ mực nước sông Tô Lịch qua cửa điều tiết Hồ Tây A - cống Đõ - mương Thụy Khuê, Công ty CP Fecon được chỉ định thực hiện với giá 88,421 tỷ đồng (giá gói thầu 95,556 tỷ đồng), thời gian thực hiện 90 ngày. Đây là 2 gói thầu thuộc kế hoạch bổ sung được Chủ đầu tư phê duyệt ngày 7/8/2025, thời gian lựa chọn nhà thầu chỉ trong 15 ngày.
Ngày 28/8/2025, Ban Quản lý dự án khu vực Dương Kinh, TP. Hải Phòng công khai kết quả lựa chọn nhà thầu thực hiện Gói thầu số 03 thuộc Dự án Di chuyển và hoàn trả hệ thống điện trung thế, điện hạ thế để giải phóng mặt bằng thực hiện Dự án Đầu tư xây dựng đường Vành đai 2 đoạn tuyến Tân Vũ - Hưng Đạo - đường Bùi Viện trên địa bàn quận Dương Kinh. Theo đó, Công ty CP Xây lắp điện Hải Phòng được lựa chọn thực hiện thông qua hình thức chỉ định thầu thông thường với giá 24,696 tỷ đồng (giá gói thầu 24,735 tỷ đồng); thời gian thực hiện hợp đồng trong 120 ngày.
Cũng trong tháng 8/2025, thông qua chỉ định thầu, Liên danh Công ty TNHH Đầu tư Xây dựng Thương mại Loan Khải - Công ty CP Đầu tư xây lắp điện Hải Phòng được Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông và nông nghiệp Hải Phòng phê duyệt trúng Gói thầu số 16 Thi công xây dựng thuộc Dự án Xây dựng khu tái định cư phục vụ giải phóng mặt bằng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng khu vực huyện Dương Kinh (nay là phường Dương Kinh). Liên danh trúng thầu với giá 176,474 tỷ đồng (giá gói thầu 185,901 tỷ đồng).
Tại Lào Cai, cuối tháng 7/2025, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng Tỉnh có quyết định chỉ định Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn là nhà thầu thực hiện Gói thầu số 07 Thi công xây dựng công trình (bao gồm cả thiết bị và nghiệm thu đóng điện bàn giao) thuộc Dự án San gạt mặt bằng và hạ tầng kỹ thuật khu Bản Qua phục vụ giải phóng mặt bằng Dự án Đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Giá chỉ định thầu là 269,071 tỷ đồng (giá gói thầu 270,546 tỷ đồng).
Nhà thầu đáp ứng yêu cầu cao về năng lực, tài chính và công nghệ có nhiều cơ hội được chỉ định thầu tại các dự án cấp bách, dự án trọng điểm quốc gia. Ảnh: Phạm Trường
Để được “chọn mặt gửi vàng”
Trao đổi với phóng viên, đại diện một ban quản lý dự án giao thông tại khu vực miền Trung đánh giá, việc mở rộng chỉ định thầu giúp rút ngắn thời gian lựa chọn nhà thầu, nhất là các dự án cấp bách, có vai trò, ý nghĩa đặc biệt quan trọng... Việc hoàn tất quy trình chỉ định thầu từ gửi hồ sơ yêu cầu, đánh giá hồ sơ đề xuất kỹ thuật, thương thảo, ký hợp đồng với nhà thầu được lựa chọn chỉ trong 15 - 20 ngày sẽ tạo điều kiện để khởi công sớm các công trình, dự án, giảm chi phí xã hội và kịp thời giải ngân vốn đầu tư công, tạo hiệu ứng tích cực cho tăng trưởng kinh tế.
Một số chủ đầu tư cho biết, để bảo đảm tính minh bạch, khách quan, hiệu quả khi áp dụng chỉ định thầu, chủ đầu tư cân nhắc đánh giá nhà thầu thực hiện dựa trên khung tiêu chí bao gồm những yếu tố then chốt như: năng lực, kinh nghiệm, nguồn lực tài chính, nguồn nhân lực, thiết bị, giải pháp thi công, tính sáng tạo, mức độ áp dụng công nghệ tiên tiến, tiến độ thực hiện, giá chào thầu…. Điều này cũng giúp chủ đầu tư tăng trách nhiệm giải trình với cơ quan chức năng và xã hội.
Việc mở rộng chỉ định thầu đang tạo cơ hội cho các doanh nghiệp có năng lực, nhưng cũng có thể tạo ra rào cản cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Dễ dàng nhận thấy, nhà thầu được “chọn mặt gửi vàng” thường là doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh rất mạnh tại Việt Nam, cũng là những doanh nghiệp được xã hội “nhớ mặt đặt tên”.
Trong bối cảnh đó, để cạnh tranh, các nhà thầu phải tự phát triển lớn mạnh cả về quy mô, năng lực lẫn uy tín, vị thế trên thị trường. Một minh chứng cho thấy xu hướng đầu tư chiều sâu về năng lực là Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn. Theo chia sẻ, những năm gần đây, Tổng công ty không ngừng đổi mới, đầu tư trang thiết bị hiện đại, nâng cao trình độ nhân lực và ứng dụng khoa học công nghệ vào thi công để thích ứng với yêu cầu ngày càng cao của các dự án trọng điểm quốc gia. Nhờ vậy, Xây dựng Trường Sơn được trao các hợp đồng thi công tại nhiều dự án lớn trên khắp cả nước…
Ông Nguyễn Hồng Chuyên, Tổng giám đốc Công ty CP Sở hữu trí tuệ Davilaw cho rằng, Luật số 90/2025/QH15 đã mở các “nút thắt” để đẩy nhanh tiến độ thực hiện gói thầu, dự án. Tuy nhiên, không thể xem nhẹ quy trình áp dụng hình thức này, bởi quy định càng thông thoáng thì việc triển khai lại càng phải chặt chẽ. Nhà thầu được chỉ định phải đáp ứng đủ năng lực, kinh nghiệm và hơn hết phải bảo đảm chất lượng, tiến độ, không được làm thất thoát, lãng phí vốn nhà nước.
Ngoài ra, trong bối cảnh Việt Nam đang tập trung nguồn lực để đầu tư hạ tầng, kiến tạo phát triển, Quốc hội đã ban hành nhiều nghị quyết thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù cho các lĩnh vực phát triển nhà ở xã hội; phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt tại Hà Nội và TP.HCM... Số lượng gói thầu áp dụng hình thức chỉ định thầu để thực hiện các dự án trong phạm vi điều chỉnh của các nghị quyết này theo đó ngày một gia tăng.
Nhà thầu đáp ứng yêu cầu cao về năng lực, tài chính và công nghệ có nhiều cơ hội được chỉ định thầu tại các dự án cấp bách, dự án trọng điểm quốc gia. Ảnh: Phạm Trường
Để được “chọn mặt gửi vàng”
Trao đổi với phóng viên, đại diện một ban quản lý dự án giao thông tại khu vực miền Trung đánh giá, việc mở rộng chỉ định thầu giúp rút ngắn thời gian lựa chọn nhà thầu, nhất là các dự án cấp bách, có vai trò, ý nghĩa đặc biệt quan trọng... Việc hoàn tất quy trình chỉ định thầu từ gửi hồ sơ yêu cầu, đánh giá hồ sơ đề xuất kỹ thuật, thương thảo, ký hợp đồng với nhà thầu được lựa chọn chỉ trong 15 - 20 ngày sẽ tạo điều kiện để khởi công sớm các công trình, dự án, giảm chi phí xã hội và kịp thời giải ngân vốn đầu tư công, tạo hiệu ứng tích cực cho tăng trưởng kinh tế.
Một số chủ đầu tư cho biết, để bảo đảm tính minh bạch, khách quan, hiệu quả khi áp dụng chỉ định thầu, chủ đầu tư cân nhắc đánh giá nhà thầu thực hiện dựa trên khung tiêu chí bao gồm những yếu tố then chốt như: năng lực, kinh nghiệm, nguồn lực tài chính, nguồn nhân lực, thiết bị, giải pháp thi công, tính sáng tạo, mức độ áp dụng công nghệ tiên tiến, tiến độ thực hiện, giá chào thầu…. Điều này cũng giúp chủ đầu tư tăng trách nhiệm giải trình với cơ quan chức năng và xã hội.
Việc mở rộng chỉ định thầu đang tạo cơ hội cho các doanh nghiệp có năng lực, nhưng cũng có thể tạo ra rào cản cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Dễ dàng nhận thấy, nhà thầu được “chọn mặt gửi vàng” thường là doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh rất mạnh tại Việt Nam, cũng là những doanh nghiệp được xã hội “nhớ mặt đặt tên”.
Trong bối cảnh đó, để cạnh tranh, các nhà thầu phải tự phát triển lớn mạnh cả về quy mô, năng lực lẫn uy tín, vị thế trên thị trường. Một minh chứng cho thấy xu hướng đầu tư chiều sâu về năng lực là Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn. Theo chia sẻ, những năm gần đây, Tổng công ty không ngừng đổi mới, đầu tư trang thiết bị hiện đại, nâng cao trình độ nhân lực và ứng dụng khoa học công nghệ vào thi công để thích ứng với yêu cầu ngày càng cao của các dự án trọng điểm quốc gia. Nhờ vậy, Xây dựng Trường Sơn được trao các hợp đồng thi công tại nhiều dự án lớn trên khắp cả nước…
Ông Nguyễn Hồng Chuyên, Tổng giám đốc Công ty CP Sở hữu trí tuệ Davilaw cho rằng, Luật số 90/2025/QH15 đã mở các “nút thắt” để đẩy nhanh tiến độ thực hiện gói thầu, dự án. Tuy nhiên, không thể xem nhẹ quy trình áp dụng hình thức này, bởi quy định càng thông thoáng thì việc triển khai lại càng phải chặt chẽ. Nhà thầu được chỉ định phải đáp ứng đủ năng lực, kinh nghiệm và hơn hết phải bảo đảm chất lượng, tiến độ, không được làm thất thoát, lãng phí vốn nhà nước./.
Nguồn: Phương Bình/baodauthau.vn
