Trước thách thức ngày càng nghiêm trọng từ rác nhựa, Indonesia đang gia tăng sức ép lên các doanh nghiệp trong và ngoài nước, buộc họ phải có trách nhiệm rõ ràng hơn trong cuộc khủng hoảng này.
Theo hãng thông tấn nhà nước Antara, ngày 18-8 Bộ trưởng Môi trường Indonesia Hanif Faisol Nurofiq cho biết chính phủ đang đẩy mạnh việc nâng cấp cơ chế Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), chuyển từ hình thức tự nguyện sang bắt buộc đối với các doanh nghiệp sản xuất có sử dụng bao bì nhựa.
Tầm nhìn mới, cơ chế mới
Theo ông Nurofiq, trọng tâm của chính sách mới là siết chặt trách nhiệm của các nhà sản xuất. Các doanh nghiệp buộc phải tăng cường tái sử dụng, tái chế và chịu trách nhiệm lớn hơn với lượng rác thải phát sinh từ sản phẩm của mình, nhất là các loại nhựa dùng một lần.
"Nhựa là vấn đề lớn với môi trường vì đặc tính sử dụng một lần. Nó mang theo nhiều nguy cơ và chứa các chất độc hại" - ông Nurofiq nhấn mạnh, cho biết Indonesia đã cấm nhập khẩu phế liệu nhựa từ ngày 1-1-2025.
Điểm đáng chú ý trong chính sách là việc đưa quy định tái chế vào khuôn khổ bắt buộc, thay vì khuyến khích tự nguyện như trước. Đây là một phần trong chiến lược tổng thể để đạt được các mục tiêu quản lý rác thải mà chính phủ đã đề ra trong Kế hoạch Phát triển trung hạn quốc gia (RPJMN) giai đoạn 2025 - 2029.
Một người thu gom rác đang phân loại rác thải nhựa ở Babakan, Tây Java, Indonesia - Ảnh: Viện nghiên cứu chính sách thực phẩm quốc tế (iFPri)
Bộ Môi trường Indonesia cũng đang xúc tiến triển khai các dự án chuyển rác thải thành năng lượng tại những khu vực có lượng rác thải hằng ngày vượt ngưỡng 1.000 tấn. Tuy nhiên, ông Nurofiq cảnh báo công nghệ này nên được xem là giải pháp sau cùng do chi phí cao và yêu cầu kỹ thuật phức tạp.
Mặc dù các cuộc đàm phán quốc tế về hiệp ước toàn cầu về nhựa vẫn chưa đạt đồng thuận, Indonesia tái khẳng định vẫn sẽ tiếp tục hành động để chấm dứt ô nhiễm nhựa.
Điều này phù hợp với mục tiêu quốc gia là quản lý 100% chất thải vào năm 2029, đồng thời thể hiện quyết tâm của Indonesia trong việc vươn lên trở thành quốc gia tiên phong toàn cầu trong nỗ lực xây dựng một nền kinh tế tuần hoàn xanh.
Theo ước tính của Liên hợp quốc, mỗi năm Indonesia - quốc gia sản xuất và tiêu thụ nhựa lớn nhất Đông Nam Á - thải ra khoảng 3,2 triệu tấn rác nhựa không được xử lý đúng cách, trong đó hơn 1/3 chảy ra đại dương.
Dù vậy tỉ lệ tái chế hiện tại của họ vẫn rất thấp, chỉ đạt khoảng 15%. Nếu xây dựng được chuỗi giá trị tuần hoàn và bền vững, Indonesia có thể thu về giá trị kinh tế lên tới 9,3 tỉ USD mỗi năm.
Bài toán nan giải
Theo báo Jakarta Post, để đạt được nền kinh tế tuần hoàn thực sự, tư duy phát triển không thể chỉ dừng ở tái chế, mà cần phải tích hợp yếu tố tuần hoàn toàn bộ chuỗi giá trị - từ thiết kế sản phẩm, sản xuất, tiêu dùng, đến thu hồi và xử lý cuối vòng đời.
Các chuyên gia cho rằng việc áp dụng chính sách EPR bắt buộc sẽ tạo ra một "sân chơi công bằng", nơi tất cả doanh nghiệp đều có trách nhiệm trong quản lý chất thải. Tuy nhiên, việc triển khai trên thực tế vẫn gặp nhiều trở ngại, đặc biệt là do hệ thống chưa đồng bộ, thiếu đầu tư về hạ tầng và năng lực vận hành.
Năm 2024, một số tập đoàn lớn, đơn cử như Unilever, đã tiên phong hỗ trợ phát triển 4.000 điểm xử lý rác tại 13 tỉnh và tái chế khoảng 39.000 tấn nhựa. Dù vậy, các nỗ lực đơn lẻ này vẫn chưa đủ để tạo ra đột phá.
Nguyên nhân quan trọng khiến việc thực thi EPR chưa đạt hiệu quả là sự dè dặt từ khu vực tư nhân, phần lớn xuất phát từ lo ngại chi phí. Việc đầu tư vào hệ thống bao bì bền vững và mô hình quản lý chất thải khép kín đòi hỏi nguồn vốn không nhỏ.
Trang Broadsheet Asia dẫn số liệu được công bố tại sự kiện của Greenpeace Indonesia ngày 1-7 cho biết chỉ có khoảng 50 doanh nghiệp thực sự tuân thủ các quy định liên quan đến EPR.
Ông Jeffri Ricardo, giám đốc cấp cao về bao bì bền vững tại Danone Indonesia, thẳng thắn nhận định các doanh nghiệp thường cho rằng "tính bền vững không thể tồn tại nếu thiếu tài chính". Do đó, ông kêu gọi chính phủ đẩy mạnh giám sát thông qua các chương trình kiểm toán định kỳ và áp dụng chế tài nghiêm khắc đối với những đơn vị không tuân thủ.
Cùng quan điểm, bà Rosa Vivien Ratnawati, một đại diện của Bộ Môi trường Indonesia, cho rằng vấn đề không nằm ở khung pháp lý, mà ở mức độ sẵn sàng thay đổi của chính ngành công nghiệp. Theo bà, cần chứng minh rằng tuân thủ EPR không chỉ là nghĩa vụ, mà còn có thể trở thành một chiến lược sinh lời và giảm chi phí vận hành về dài hạn.
Đông Nam Á chung tay
Theo cổng thông tin của Viện Chính sách công Đông Nam Á (SEAPPI), tại Đông Nam Á, nhiều quốc gia trong khu vực bắt đầu đưa EPR vào khuôn khổ pháp lý và chính sách phát triển. Việt Nam và Philippines hiện là hai quốc gia đi đầu khi đã chính thức ban hành EPR vào năm 2022.
Trong khi đó, các nước khác như Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Singapore và Campuchia cũng đang tích cực nghiên cứu và thử nghiệm các mô hình tương tự.
Mặc dù tiến độ và cách tiếp cận có sự khác biệt giữa các quốc gia, điểm chung là cả khu vực đang cùng hướng đến một tương lai bền vững hơn, trong đó EPR đóng vai trò không chỉ cấp thiết về môi trường mà còn mang lại giá trị kinh tế lâu dài cho toàn khu vực./.
Nguồn: Tâm Dương/tuoitre.vn
